Διασυνδέονται ηλεκτρικά τα νησιά με την ηπειρωτική Ελλάδα τα τελευταία χρόνια. Ανακοινώθηκε, μάλιστα, αυτές τις μέρες ότι τον Ιούνιο που μας έρχεται θα έχει διασυνδεθεί η Σαντορίνη με τη Νάξο και επιπλέον θα διασυνδεθεί με τη Φολέγανδρο και τη Μήλο στα μέσα του 2026. Η Φολέγανδρος θα έχει συνδεθεί με τη Μήλο νωρίτερα, κάπου μέσα στον Φλεβάρη του 2025, τον άλλο μήνα. Θυμίζουμε ότι ήδη από τον Φεβρουάριο του 2024 ποντίστηκε  καλώδιο από το Λαύριο στη Σέριφο και τον Μάιο ενώθηκε η Σέριφος με τη Μήλο.
Έτσι η Φολέγανδρος καθίσταται ανεξάρτητη από το σύστημα που περνάει από τη Σίκινο και μέσα σε ενάμιση χρόνο η Σαντορίνη θα λαμβάνει ηλεκτρισμό από δύο μεριές, Νάξο και Μήλο-Φολέγανδρο. Ειδήσεις που είναι, δίχως άλλο, θετικές.

Για την ηλεκτρική διασύνδεση, ειδικά των δυτικών Κυκλάδων, διαβάζουμε ότι τα έργα συγχρηματοδοτούνται από το Ταμείο Ανάκαμψης, με 165 εκατ. ευρώ, όπως επίσης και από την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων,. Με την ολοκλήρωσή τους, θα μειωθούν οι ετήσιες εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα κατά περίπου 150 χιλιάδες τόνους. Σύμφωνα με τον ΑΔΜΗΕ, η τέταρτη φάση της ηλεκτρικής διασύνδεσης των Κυκλάδων ολοκληρώνει ένα πολυσύνθετο και μεγαλεπήβολο έργο για την αξιόπιστη τροφοδότησή των νησιών ενώ ταυτόχρονα διασφαλίζει την ελαχιστοποίηση της περιβαλλοντικής όχλησης, με χωροθετήσεις των Υποσταθμών σε κατάλληλα σημεία, ώστε να περιοριστεί η κατασκευή εκτενούς δικτύου γραμμών μεταφοράς.

Παράλληλα με τις διασυνδέσεις,  ανακοινώθηκε από τον ίδιο τον πρωθυπουργό στη Νάξο τον Νοέμβριο η σύσταση του Ταμείου Απανθρακοποίησης των Νησιών και υπογράφηκε η σχετική σύμβαση. Το Ταμείο περιλαμβάνει κεφάλαια ύψους 1,6 δισ. ευρώ, προερχόμενα από τη δημοπρασία 25 εκατομμυρίων πιστοποιητικών του Συστήματος Εμπορίας Εκπομπών (ETS), τα οποία με τη μόχλευση ιδιωτικών πόρων αναμένεται να χρηματοδοτήσουν επενδύσεις ίσως και άνω των 5 δισ. ευρώ.

Οι τρεις τομείς που βρίσκονται στο επίκεντρο όλων των παραπάνω αφορούν στις διασυνδέσεις των νησιών του ΒΑ Αιγαίου και των Δωδεκανήσων, καθώς και μικρότερων νησιών (Κύμη Ευβοίας, Πάτμος, Κύθνος, Αμοργός), έργα ΑΠΕ και αποθήκευσης ενέργειας (φωτοβολταϊκά, μπαταρίες, αντλησιοταμίευση, υπεράκτια αιολικά, ταμιευτήρες γιααποθήκευση νερού και παραγωγή ενέργειας), καθώς και υποδομές φόρτισης ηλεκτρικών οχημάτων και κυρίως ηλεκτρικής τροφοδοσίας των μεγάλων πλοίων (cold ironing) που προσεγγίζουν τα λιμάνια των νησιών.

«Αυτές οι επενδύσεις αναφέρεται ότι θα κατευθυνθούν σε ΑΠΕ, διασυνδέσεις και υποδομές ύδρευσης στα νησιά» λέει το ρεπορτάζ στη Καθημερινή .
Εδώ έρχεται να προστεθεί και η αναφορά στη διασύνδεση της Σαντορίνης με Νάξο και Δυτικές Κυκλάδες: «με το έργο, λόγω της αυξημένης μεταφορικής ικανότητας, ενισχύεται σημαντικά η δυνατότητα ανάπτυξης ΑΠΕ εντός των διασυνδεδεμένων νησιών.»

Σαφώς δε μπορεί κανείς να διαφωνήσει με το ότι πρέπει να υπάρχει αξιόπιστη ηλεκτρική διασύνδεση στα νησιά, να μη μένουμε τόσο συχνά χωρίς ρεύμα και να παίρνουμε στο χέρι κάθε λίγο τις ηλεκτρικές συσκευές μας ενώ δε θα ξέρουμε αν αντέξει το σύστημα μεταφοράς στα φορτία που απαιτεί ο 15αύγουστος. Επίσης είναι δίκαιο να πάψει να πληρώνει όλη η Ελλάδα την ηλεκτροδότηση των νησιών. Και τέλος δε μπορούμε να αποδεχόμαστε εν έτη 2025 να λειτουργούν εργοστάσια παραγωγής ενέργειας που καίνε μαζούτ.

Από την άλλη, όμως, δε μπορεί παρά να φοβηθούμε πολύ με τις γενικόλογες αναφορές σε «ΑΠΕ». Κυρίως από το πώς μέχρι σήμερα είδαμε να θέλουν να επιβληθούν οι εγκαταστάσεις ΑΠΕ στα νησιά μας. Στην Τήνο και την Άνδρο καταστράφηκαν πεζούλες και ξερολιθιές, διανοίχθηκαν δρόμοι στα βουνά και αποβιβάστηκαν τα κομμάτια των ανεμογεννητριών μέσα στη νύχτα, με ένα στρατό από ΜΑΤ να αποκλείει το λιμάνι ενώ φτιάχτηκε και ένα παράνομο σημείο ελλιμενισμού στη μέση μιας παραλίας στην Άνδρο. Εννοείται δε ότι δε δόθηκε καμμία σημασία σε περιοχές Νατούρα ή φωλεασμού άγριων πτηνών. Κι αυτά είναι μόνο λίγα παραδείγματα.

Η εγκατάσταση ΑΠΕ είναι στη πραγματικότητα εγκατάσταση Βιομηχανικών Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας, δηλαδή ΒΑΠΕ. Στα νησιά μας προβλέπεται να τοποθετηθούν βιομηχανικού μεγέθους εγκαταστάσεις με ύψος 150 ή 200 μέτρων. Όλοι μας καταλαβαίνουμε ότι δεν ταιριάζουν με το μέγεθός μας (δε μπορεί σε μια κορυφή στα 550 μέτρα να βάλεις μια ανεμογεννήτρια με ύψος άλλα 200 μέτρα), ούτε με αυτό που δίνουμε στον επισκέπτη και περιμένουμε να έρθει για να μας επισκεφθεί (πεζούλες και μόνο πεζούλες), δεν ταιριάζουν καν με τις ανάγκες μας σε ρεύμα.

Οι διασυνδέσεις που φτιάχνονται τώρα και τα χρήματα του ταμείου Απανθρακοποίησης δεν φαίνεται να υλοποιούνται για μας καταστήσουν απλώς ανεξάρτητους και αυτάρκεις στην ενέργεια. Παραγωγούς θέλουν να μας καταστήσουν. Δεν προβλέπεται τοπική παραγωγή – τοπική κατανάλωση γιατί αυτό θα απαιτούσε ένα εργοστάσιο παραγωγής ρεύματος σε κάθε νησί, όπως κάποτε. Εργοστάσιο βάσης που θα λειτουργεί πάλι με μαζούτ, ώστε να έχει μια συνεχή παραγωγή στην οποία θα μπαίνει το παραγόμενο ρεύμα από τις ΑΠΕ το οποίο δεν είναι συνεχές, λόγω των αυξομειώσεων του ανέμου.
Στη περίπτωσή μας φαίνεται ότι θα παράγουν τα νησιά ό,τι μπορούν από ρεύμα, πάρα πολύ περισσότερο από όσο χρειάζονται, θα το στέλνουν στο Λαύριο που είναι το εργοστάσιο βάσης και θα το παίρνουν πίσω ως σταθερό ρεύμα, περίπου όπως σήμερα. Όταν δε φυσάει θα στέλνουμε πολύ λιγότερο και όταν φυσάει πολύ περισσότερο από όσο χρειαζόμαστε, το οποίο θα πηγαίνει σε άλλες περιοχές ή στο εξωτερικό. Πάντως όχι με εθνικό όφελος, αφού ιδιώτες θα το παράγουν και εκμεταλλεύονται.

Διαβάζουμε στην ανακοίνωση της διασύνδεσης Λαυρίου-Σερίφου-Μήλου -Φολεγάνδρου ότι «η ολοκλήρωση της θα δώσει τη δυνατότητα ανάπτυξης μονάδων ΑΠΕ συνολικής ισχύος 332 MW στα νησιά, επιτυγχάνοντας ένα πιο σταθερό, πράσινο και οικονομικό ενεργειακό μείγμα για το νησιωτικό σύμπλεγμα» Μιλάμε για 332 μεγαβάτ παραγωγής για τα νησιά αυτά. Να σημειώσουμε πως οι ανάγκες της Σικίνου σε ρεύμα στο peak της κατανάλωσης είναι περίπου 4,5 μεγαβάτ. Της Φολεγάνδρου να είναι 20;  Μέχρι τα 332 μεγαβάτ είναι πολύς δρόμος. Και στο δελτίο τύπου για τις διασυνδέσεις αναφέρεται ότι συνολικά «θα δημιουργηθεί περιθώριο έως 730 MW για την ανάπτυξη νέων ΑΠΕ». Αυτά όλα τα μεγαβάτ δεν προορίζονται μόνο για τις Κυκλάδες, είναι πολύ πολύ περισσότερα από όσα χρειαζόμαστε.

Από αυτά καταλαβαίνουμε ότι έχει δημιουργηθεί πλέον η υποδομή (θα ολοκληρωθεί μέχρι τα μέσα του 2026) και έχει υπάρξει και το χρηματοδοτικό εργαλείο με 1,6 έως 5 δισεκατομμύρια ευρώ ώστε να γίνουν τα νησιά μας βιομηχανικοί τόποι παραγωγής ενέργειας. Όχι για τις ανάγκες τους αλλά για τις ανάγκες της αγοράς. Τα σχέδια τα ξέρουμε καιρό, παράκτιες ανεμογεννήτριες, 29 ανεμογεννήτριες σε ένα νησί σαν τη Σίκινο (σχεδιασμός ΡΑΕ), δεκάδες άλλες στα μεγαλύτερα νησιά, δρόμοι πάνω σε απάτητες περιοχές (πως ανεβαίνει κανείς στη κορφή του Αγίου Μάμα και του Ψηλού Πεταλιού;) , προσωρινές λιμενικές εγκαταστάσεις  σε όρμους και παραλίες (στο Ψηλό Πετάλι και τον Άγιο Μάμα πας μόνο με αποβίβαση στα Σαντοριναίικα και δρόμους ως τις κορφές ενώ για τα εγκαταστήσεις ανεμογεννήτριες στο δρόμο του Προφήτη Ηλία πρέπει να τις αποβιβάσεις στον Άη Γιώργη, όλα αυτά τα “προσωρινά” λιμάνια αφήνουν πίσω τσιμεντένια κουφάρια όπως είδαμε στην Άνδρο). Τον τρόπο υλοποίησης τον μαθαίνουμε τώρα, συγκαλυμμένο με το ότι θα λυθούν οι πραγματικές μας ανάγκες σε νερό και ενέργεια.

Το επόμενο διάστημα, όπως καταλαβαίνουμε, θα γίνουν όλα πιο συγκεκριμένα. Ποιος θα ζητήσει τη Σίκινο για να εγκαταστήσει ανεμογεννήτριες, ποιός θα μας προσφέρει «αντισταθμιστικά», ποιος θα υποσχεθεί «θέσεις εργασίας» και διάφορα ‘πράσινα’ λόγια.

Χαιρετίζουμε κάθε προσπάθεια να λυθούν τα πραγματικά μας προβλήματα. Θέλουμε να έχουμε ρεύμα όπως όλη η χώρα (λέμε τώρα, η απομακρυσμένη επαρχία πάντα ζει στο παρελθόν από υποδομές). Θέλουμε να έχουμε νερό. Αλλά πρέπει να μάθουμε με τι πρέπει να τα πληρώσουμε όλα αυτά.

Το WWF σχετικά με το θέμα μεταξύ άλλων ανέφερε: «Ο ελέφαντας σε κάθε ‘ενεργειακό δωμάτιο’ στην Ελλάδα είναι η πολύ υψηλή και πάγια και διαρκής εξάρτηση της χώρας από το ορυκτό αέριο. Ειδικά στην περίπτωση των νησιών, ήδη προωθούνται τουλάχιστον τέσσερις νέες πλωτές μονάδες επαναεριοποίησης και ηλεκτροπαραγωγής από LNG σε νησιά, ενώ δεν υπάρχει σαφές χρονοδιάγραμμα απόσυρσης των μονάδων ντίζελ

Ειδικά όσον αφορά τις τρεις κατηγορίες έργων που ανακοινώθηκαν στο πλαίσιο του Ταμείου Απανθρακοποίησης των Νησιών, η σχετική στρατηγική εκτίμηση περιβαλλοντικών επιπτώσεων (ΣΜΠΕ) θα πρέπει απαραιτήτως να περιλαμβάνει δέουσα εκτίμηση των επιπτώσεων σε περιοχές Natura. Θεωρούμε επίσης δεδομένο πως κανένα περιβαλλοντικού σκοπού έργο, όπως οι υποδομές ΑΠΕ, δεν μπορεί να ενταχθούν σε οποιοδήποτε καθεστώς περιβαλλοντικών εκπτώσεων, παρεκκλίσεων κλπ. Απαραίτητη, τέλος, για τη σωστή και ομαλή υλοποίηση των σκοπών του ταμείου απανθρακοποίησης είναι η ουσιαστική και σε κάθε στάδιο συμμετοχή των κατοίκων των νησιών, των οποίων το μέλλον αφορά.

To μέλλον για την Ελλάδα περνάει από την υποδειγματική ανάπτυξη των καθαρών πηγών ενέργειας, με σωστό σχεδιασμό, σοβαρό περιβαλλοντικό έλεγχο και κυρίως με ουσιαστική κοινωνική συμμετοχή. Απαραίτητη προϋπόθεση είναι ο τερματισμός κάθε νέας επένδυσης σε υποδομές αερίου οποιασδήποτε προέλευσης. Απόλυτη πολιτική προτεραιότητα πρέπει να είναι οι θετικές ενέργειες για σωστά χωροθετημένη και κοινωνικά επωφελή χωροθέτηση των ΑΠΕ.»

Τέλος, σε ρεπορτάζ της για την απανθρακοποίηση των ελληνικών νησιών η γερμανική εφημερίδα Handelsblatt ανέφερε: «Ωστόσο τα σχέδια δεν απολαμβάνουν ομόφωνη υποστήριξη. Σε πολλές περιοχές εκδηλώνονται αντιδράσεις από την τοπική κοινωνία και τους τοπικούς πολιτικούς. Οι ανεμογεννήτριες είναι ιδιαίτερα αντιδημοφιλείς, πολλοί φοβούνται ότι θα αλλοιώσουν το μοναδικό τοπίο του Αιγαίου. Ιδιαίτερα αμφιλεγόμενα είναι τα σχεδιαζόμενα υπεράκτια αιολικά πάρκα. Πρωτοβουλίες πολιτών, επαγγελματικοί σύνδεσμοι και τοπικοί πολιτικοί εκφράζουν αντιρρήσεις. Ο Σύνδεσμος Ξενοδόχων Λασιθίου στην Κρήτη φοβάται "ανεπανόρθωτες συνέπειες" για τον τουρισμό. Οι περιβαλλοντολόγοι θεωρούν ότι κινδυνεύουν προστατευόμενες περιοχές.»

Σχετικά με τις εναλλακτικές μας στη προμήθεια ανανεώσιμης ενέργειας χωρίς να διαλύσουμε τα νησιά μας, θα μιλήσουμε αρκετά το επόμενο διάστημα. Γιατί όταν αντιδρά κάποιος και δεν θέλει κάτι που του προτείνεται, πρέπει να βρίσκει και να αντιπροτείνει  την εναλλακτική. Θα τη συζητήσουμε και θα την αναπτύξουμε στους μήνες που έρχονται. Πρώτα, όμως, πρέπει να συνειδητοποιήσουμε αυτό που έχει στηθεί αυτές τις τελευταίες εβδομάδες γιατί είναι η βάση όλων.